Een levenstestament en medische verklaringen: de rol van de arts

Op het moment dat je zelf geen beslissingen kunt nemen over je medische behandeling, komt een levenstestament of wilsverklaring van pas. In dit document leg je vast wie jouw financiële, medische en persoonlijke zaken zal regelen als je dit zelf niet meer kunt. En op welke manier de aangewezen persoon dat zal doen. Een levenstestament wordt door een notaris opgesteld.

De rol van een dokter bij het opstellen van een levenstestament

Maar, met een opgesteld document is de medische behandeling niet direct geregeld. Er moet eerst gesproken worden met een arts. Deze kan je voorlichten over de medische behandeling en legt deze vast in het medisch dossier.

Er komt steeds meer aandacht voor het gesprek met de dokter na het opstellen van het levenstestament met de notaris. De Patiëntenfederatie en de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) hebben hiervoor twee documenten ontwikkeld:

• Voor de patiënt: Een Toelichting voor mensen met een levenstestament. Hierin wordt het belang van het gesprek met een arts nog eens benoemd.
• Voor de arts: Uitleg voor de arts over een levenstestament met medische wilsverklaringen.

Verschillende onderdelen kunnen worden opgenomen in een wilsverklaring (levenstestament):

• Met een behandelverbod geef je aan wat je ­niet wilt. Bijvoorbeeld, geen IC-opname, niet reanimeren of geen sondevoeding. Een dokter is in principe verplicht om het behandelverbod op te volgen.
• Met een behandelverzoek geef je aan wat je wel wilt. De dokter bekijkt of hij/zij dit een zinvolle behandeling vindt. Vindt hij dit niet? Dan hoeft hij/zij het verzoek niet op te volgen.
• Met een schriftelijk euthanasieverzoek geef je aan dat je euthanasie wilt. En op welk moment je dit wilt. Een dokter is niet verplicht om dit verzoek op te volgen.

Hoe ga je als arts om met een levenstestament met medische wilsverklaring van een patiënt?

Het KNMG komt met advies in deze casus. Er wordt dieper ingegaan op de waarde van een levenstestament dat zonder context en overleg met de behandelend arts is opgesteld.
Het KNMG adviseert om het levenstestament niet zomaar in het medische dossier toe te voegen, maar het als een aanleiding zien om met de patiënt het gesprek aan te gaan over levenseinde. Als arts is het belangrijk dat je bekijkt of de medische instructies in het testament duidelijk genoeg zijn voor het nemen van beslissingen over medische behandelingen. Is dit niet het geval? Dan is het belangrijk dat de patiënt in een ander, persoonlijk document de eigen wensen rond het levenseinde opschrijft en deze met u bespreekt. Dit moet in eigen woorden en zo concreet mogelijk. Voor beide partijen is dan duidelijk wat precies de wensen zijn van de patiënt. Gebruik hiervoor de checklist wilsverklaringen en de Handreiking praten over levenseinde van het KNMG.

Gert van Dijk, ethicus bij de KNMG en het Erasmus MC, is beroepsmatig betrokken bij allerlei beslissingen rondom levenseinden en behandelbeperkingen. Hij is tevens docent van onze Masterclasses. In zijn persoonlijke column voor het KNMG deelt hij inzichten over de complexiteit van dergelijke beslissingen en vertelt hij waarom hij geen wilsverklaring heeft.

Nota bene

• De algemene templates van onder meer de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie hebben geen zelfstandige waarde en vormen hooguit een vertrekpunt om het gesprek met de patiënt aan te gaan.
• Een verklaring die aan genoemde voorwaarden voldoet kan worden opgenomen in het medisch dossier worden gevoegd, naast de eigen aantekeningen van het gesprek met de patiënt.
• De KNMG heeft een handige Checklist Wilsverklaringen opgesteld. Eisen aan schriftelijke wilsverklaringen zijn als volgt:
  • • De patiënt is 16 jaar of ouder en wilsbekwaam ter zake.
    • De verklaring is voorzien van naam, datum en handtekening.
    • De verklaring is zo concreet mogelijk en zoveel mogelijk in eigen woorden geschreven.