Doe je mee met Dry January?

18 / 12 / 2024
Nieuws

Binnen medTzorg is verslaving een terugkerend thema in scholingen, zoals in de module ‘Verslaving’ van de masterclass. Daarnaast speelt het ook een belangrijke rol tijdens werkzaamheden met onze diverse doelgroepen.

Onderwerpen die tijdens medTzorg scholingen aan bod komen zijn onder andere: hoe herken je een verslaving, welke criteria gebruik je om een verslaving vast te stellen, en welk effect hebben de normen en waarden van de zorgverlener op deze vaststelling. Wat gebeurt er in het lichaam bij middelenafhankelijkheid en (acute) onthouding, en hoe behandel je een stoornis in het gebruik van middelen? De scholingen zorgen ervoor dat je als zorgverlener op de hoogte blijft van de nieuwste wetenschappelijke inzichten en behandelstrategieën, zodat je patiënten zo goed mogelijk kunt herkennen, begrijpen en ondersteunen. Maar dan moet je als zorgprofessional wel hierover het gesprek aangaan met de patiënt.

Herkennen en bespreken van (problematisch) alcoholgebruik

In een eerder nieuwsbericht van medTzorg is reeds aandacht besteed aan alcoholproblematiek. Hierin werden onder andere handvatten besproken voor huisartsen en zorgverleners om problematisch alcoholgebruik te herkennen en te bespreken¹.

Recent is er een artikel gepubliceerd in NTvG over de sleutelrol van artsen bij aanpak van alcoholproblematiek². Hierin wordt benadrukt dat zorgprofessionals alcoholschade kunnen voorkomen en verminderen door een actieve aanpak, maar dat in de praktijk blijkt dat in de meeste spreekkamers alcoholgebruik vrijwel alleen besproken wordt als er sprake is van of vermoeden op ernstig alcoholmisbruik.

Hoe vaak ga jij zelf het gesprek aan over alcohol met patiënten, naasten of jezelf? Denk je zelf weleens weloverwogen na over jouw eigen alcoholgebruik³,⁴? En weet je hoe het in Nederland gesteld is met alcoholgebruik en de gevolgen daarvan?

Nederland Alcoholland?

Alcohol drinken is binnen onze samenleving heel normaal en vervult een prominente rol. In 2023 dronk 77,2% van de Nederlandse bevolking weleens alcohol. 44,0% van de volwassen bevolking van 18 jaar en ouder houdt zich aan het advies van de Gezondheidsraad en drinkt geen of weinig alcohol. Van de 18-plussers drinkt 6,7% overmatig en 7.9% zwaar⁵,⁶,⁷ . Zie definities in tabel 1 ’Definities drinkpatronen’.

Definities drinkpatronen

Overmatig drinken: Het drinken van meer dan 14 (vrouwen) of 21 (mannen) standaardglazen alcohol per week.*

Zwaar drinken: Het drinken van minimaal één keer per week ten minste 4 (vrouwen) of 6 (mannen) standaardglazen alcohol op één dag.

Problematisch alcoholgebruik: Een drinkpatroon dat leidt tot lichamelijke klachten en/of psychische of sociale problemen en verhindert dat bestaande problemen adequaat worden aangepakt. De geconsumeerde hoeveelheid is niet leidend voor de diagnose.

Stoornis in het gebruik van alcohol (alcoholstoornis): Een alcoholstoornis wordt volgens de DSM-5 gekenmerkt door een patroon van problematisch alcoholgebruik dat leidt tot beperkingen, zoals controleverlies, onthoudingsverschijnselen of het opgeven van sociale activiteiten.

*In Nederland bevat één standaardglas alcohol tien gram ethanol of pure alcohol. De definities zijn afkomstig van het Expertisecentrum Alcohol (Trimbos-instituut) en de NHG-standaard ‘Problematisch alcoholgebruik’ ⁶,⁸.

Veel mensen drinken alcohol als een gewoonte zonder er al te veel bij na te denken. Of het nu voor, tijdens en/of na het eten is, voor het slapen gaan, om iets te vieren, om op gezondheid te proosten, tijdens voetbal kijken, op een vrijmibo, om te ontspannen of omdat het gezellig is. Drinken is voor veel mensen de norm en ermee stoppen wordt over het algemeen niet aangemoedigd. Sterker nog: geen alcohol drinken wordt al gauw bestempeld als ongezellig. En dat allemaal terwijl we inmiddels weten dat alcohol niet zo onschuldig, ontspannend, gezellig en gezond is als we wellicht onszelf voorhouden. De laatste jaren is er veel onderzoek gedaan naar de gezondheidsschade door alcoholgebruik voor de drinker zelf.

Feiten in figuren

De volgende infographic van het Trimbos-instituut toont de gezondheidsschade voor de drinker zelf⁹:

Daarnaast heeft alcoholgebruik ook negatieve gevolgen voor de anderen in de omgeving van de gebruiker. Denk hierbij aan letsel of sterfte door ongevallen, huiselijk of seksueel geweld, arbeidsverzuim en verlies in arbeidsproductiviteit. Het Trimbos-instituut heeft de volgende infographic gemaakt met een overzicht van de negatieve gevolgen van alcoholgebruik in Nederland⁹.

Het Trimbos-instituut heeft ook een factsheet gemaakt met uitgebreide achtergrondinformatie van deze negatieve gevolgen¹⁰.

Dry January

Januari is de maand waarin veel mensen meedoen met de landelijke campagne ‘Dry January’ om meer bewust om te gaan met alcohol. Deelnemers willen ervaren hoe het is om een maand geen alcohol te drinken. De afgelopen jaren hebben deelnemers van deze campagne de volgende voordelen ervaren ¹¹:

Meer bewustzijn over eigen alcoholgebruik: door een maand geen alcohol te drinken merken veel mensen hoe ‘normaal’ het is om op bepaalde momenten of plekken te drinken.
Het doorbreken van patronen: Door een maand bewust niet te drinken vallen die gewoontes vaak op. Hierdoor ontdekken veel mensen dat op momenten of plekken waar ze eerst zouden drinken, ze het ook prima naar hun zin hebben zonder alcohol. Hierna kunnen ze een bewustere keuze maken wel of niet te drinken.
Zes maanden na deelname, 30% minder alcoholgebruik. En dat heeft weer veel voordelen voor hun gezondheid.
62% van de deelnemers voelt zich mentaal & fysiek fitter: Zij gaven aan dat ze meer energie hadden.
55% van de deelnemers slaapt beter: Slaap is erg belangrijk voor hoe je je voelt. Door alcohol slaap je slechter¹². Als je goed bent uitgerust, kun je (mentaal en fysiek) meer hebben. Dat is goed voor je werk of studie en ook je relaties met anderen.
32% verliest gewicht: alcohol is een beruchte ‘dikmaker’ omdat het veel calorieën bevat¹³.
“Nee” zeggen tegen alcohol wordt makkelijker, ook na januari: Door in de maand januari te oefenen met het ‘nee zeggen’ tegen alcohol, wordt dit ook op latere momenten veel makkelijker. Je weet dan wat de voordelen zijn en bent meer gemotiveerd om ervoor te kiezen om niet te drinken. Ook als anderen in je omgeving dat wel doen.

Daarnaast geven deelnemers aan dat hun huid er mooier uitzien, het meedoen ze een sterk gevoel van succes heeft gegeven, ze zich beter kunnen concentreren en ze zich gezonder voelen.

Zin in horen & zien?

Recent heeft MAX journalist Elles de Bruin een podcastserie gemaakt genaamd ‘Bezopen’¹⁴.

Deze podcast neemt de luisteraar mee in de persoonlijke zoektocht waarom alcohol zo normaal is in onze samenleving. Samen met haar dochters onderzocht Elles de Bruin het alcoholgebruik in jonge en oude generaties in onze maatschappij, maar ook de relatie met alcohol binnen haar eigen gezin.

Op 6 december jl. (19:50u bij MAX op NPO2) stond een aflevering van Meldpunt naar aanleiding van de podcast geheel in het teken van alcohol. In deze aflevering legt Oncoloog Marjolein Smidt het verband tussen alcoholgebruik en het ontstaan van (borst)kanker uit. Verder praat Elles de Bruin met Ninette van Hasselt, Hoofd expertisecentrum alcohol van het Trimbos instituut, Ivo Kortman, MDL-arts, en Sigrid Sijthoff, voormalig huisarts en arts verslavingszorg over de risico’s van alcohol¹⁵.

Over alcohol zijn ook andere interessante podcasts te beluisteren:

Zo bespreekt Koos van Plateringen in zijn podcast “Eerlijk over alcohol” met bekende en onbekende Nederlanders over de rol die alcohol in hun leven speelt¹⁶. Waarom zij minder zijn gaan drinken of zelfs helemaal zijn gestopt en welke impact deze beslissing heeft op hun leven en gezondheid.
Jan Heemskerk en Jacqueline van Lieshout delen in de podcast ‘Wat wil je drinken’ hun eigen ervaringen over toen zij stopten met drinken¹⁷. Daarnaast interviewen ze deskundigen en anderen die gestopt zijn met drinken.
Leuk feitje: ze spreken ook met Thomas Knuijver, die voor medTzorg scholingen verzorgt over de gevolgen van alcohol op de gezondheid: Scholing Verslavingsgeneeskundige aspecten in de spreekkamer

Lees je liever dan dat je podcasts luistert? Hier nog een boekentip:
Evi Hanssen, Belgisch actrice en presentatrice, heeft vanuit haar verlangen naar controle, soberheid en een gezonder leven een paar jaar geleden besloten om geen alcohol meer te drinken. Zij schrijft hierover openhartig en met een tikkeltje humor in haar boek ‘Sinds ik niet meer drink’¹⁸. Daarin vertelt ze over de beproevingen, fysieke gevolgen, effecten op haar vriendschappen, relaties, werk en zelfbeeld en komt ze erachter wie ze nu precies is zonder dat gezellige glas in de hand.

Inmiddels is de bewustwording aan het groeien dat alcohol meer kapot maakt dan ons lief is. Daar draagt onder andere de campagne ‘Op je gezondheid’ van de Maag Darm Lever stichting en KWF voor het programma de Gezonde Generatie aan bij¹⁹. Sinds de lancering van de campagne in 2023 is de bewustwording ten aanzien van de relatie tussen alcohol en kanker aan het toenemen. Er bestaan diverse handige tools die jou als zorgprofessional kunnen helpen om alcoholgebruik bespreekbaar te maken²⁰.