Nazorg na gebruik stroomstootwapen (taser)

Scope

Dit protocol is bedoeld om medTzorg artsen te informeren over de werking van een stroomstootwapen (Taser) en uitleg te geven over de mogelijke gezondheidseffecten op het slachtoffer. Het bevat aanbevelingen hoe er zorg moet worden verleend aan een patiënt die is blootgesteld aan een stroomstootwapen en achtergrondinformatie.

Begrippen

Stroomstootwapen

Een andere benaming voor het stroomstootwapen is Taser® Dit is een merknaam; Thomas A. Swift Electronic Rifle).

Verwijderen van de pijltjes van stroomstootwapen

Het verwijderen van de pijltjes van het stroomstootwapen uit niet-vitale delen van het lichaam van de getroffen persoon is geen voorbehouden handeling volgens de Wet BIG (beroepen in de individuele gezondheidszorg) Politiemedewerkers mogen de pijltjes als ‘gewone nazorg’ verwijderen.

Wanneer is de arts aan zet?

Als de pijltjes op vitale delen van het lichaam vastzitten; zoals bijvoorbeeld op het hoofd, in het oog, het strottenhoofd of in de geslachtsdelen. De nazorg worden verricht door een medisch professional (arts, verpleegkundige/ambulancemedewerker).

Anamnese

• vraag na: waarom is het stroomstootwapen gebruikt?
• schiet of schokmodus?
• waar is het slachtoffer geraakt? Zijn de pijltjes verwijderd ja/nee?

Lichamelijk onderzoek

• beoordeel slachtoffer via de ABCDE methodiek
• inspecteer de insteekplaats
• aandacht voor het bewegingsapparaat en op indicatie hart/longen.

Beleid

• verwijder de pijltjes uit de huid als dit niet gelukt is, of niet toegestaan voor politie.
• pak het pijltje stevig vast aan de bovenzijde en trek het pijltje er snel en rechtstandig uit. Draai niet met het pijltje, omdat de 2 weerhaakjes dan mogelijk bijkomend letsel kunnen veroorzaken.
• desinfecteer de insteek indien nog niet verricht. (lokale wondjes behandelen als brandwondjes). zie ook Traumatische wonden en bijtwonden | NHG-Richtlijnen
• leg uit dat de pijn lijkt op spierpijn en restverschijnselen over het algemeen mee vallen.
• waarschuw voor tekenen van ontsteking; roodheid, warmte, zwelling, pijn.
• verwijs naar SEH indien niet enkel de huid betrokken is of verwijderen niet lukt.

In het artikel van Goudswaard staan de medische gevolgen van de inzet van het stroomstootwapen beschreven. Vaak blijft letsel beperkt tot 1 of 2 penetratiewondjes. De pijltjes kunnen wel op kwetsbare plekken terecht komen: genitaliën, oor, hals, ogen. Secundair letsel (secundair aan spiercontracties door de stroomstoot) kan zijn: hoofdletsel, botbreuk, wond of kneuzing. Cardiale complicaties ontstaan allen in uitzonderlijke gevallen. Risicofactoren zijn lange duur van de stroomstoot, korte afstand van de pijltjes tot het hart en onderliggende hartproblemen. Er kan sprake zijn van onderliggende medische problematiek waar behandeling voor nodig is zoals drugsintoxicatie, excited delirium en psychiatrische stoornissen.

In een grootschalig en onafhankelijk monitoringsonderzoek van het Nivel (Scherpenzeel, 2025) naar de gezondheidsrisico’s in de politiepraktijk komt naar voren dat het gebruik van een stroomstootwapen weinig kans geeft op blijvend letsel bij de persoon die wordt getaserd. 94% van de ‘getaserden’ had geen of gering letsel (zoals schaafwonden of lichte kneuzingen). De overige 6% had ernstig letsel waar ziekenhuisbehandeling voor nodig was, zoals botbreuken of er moesten pijltjes verwijderd worden. In het onderzoek wordt gekeken naar de aard en omvang van de gezondheidseffecten na inzet van een stroomstootwapen en naar de impact op geestelijke en lichamelijke gezondheid bij kwetsbare personen. Jongvolwassenen (tussen de 18 en 25 jaar) hebben een hoger risico op ernstig letsel, waarschijnlijk door een relatief grote spiermassa wat kan leiden tot krachtige spiersamentrekkingen. Ook komt uit het onderzoek naar voren dat ‘getaserden’ die nazorg kregen dit waardeerden en de gebeurtenis beter konden verwerken.

Het stroomstootwapen is ontwikkeld in de Verenigde Staten en is in veel landen onderdeel van de wapenuitrusting van de politie. Het wapen wordt gebruikt voor wetshandhaving en zelfverdediging.

Het stroomstootwapen is bedoeld om potentieel ernstiger geweld door de politie, zoals zwaar fysiek geweld, politiehond of vuurwapen gebruik, te voorkomen. Het stroomstootwapen is effectief bij personen met een hoge pijntolerantie zoals drugsgebruikers.

Het stroomstootwapen heeft de vorm van een pistool. Het is ontworpen om een persoon op korte afstand (tot ongeveer 7 meter) tijdelijk handelingsonbekwaam te maken. Met het stroomstootwapen kunnen elektrische schokken worden toegediend. Dit kan gebruikt worden om een pijnprikkel toe te dienen of ook de spieren van het slachtoffer tijdelijk te verlammen in combinatie met een pijnprikkel. Er zijn 2 manieren om het te wapen te gebruiken: de schietmodus en de schokmodus. Het effect is afhankelijk van de modus die gebruikt wordt.

Schietmodus

Deze modus maakt het mogelijk om een persoon op afstand uit te schakelen, wat de veiligheid van de gebruiker van het wapen vergroot. Het stroomstootwapen werkt het beste als de afstand tussen de gebruiker en het doelwit tussen 3 en 7 meter is en minimale afstand tussen wapen en doelpersoon 1 tot 2 meter.

Gebruik van de schietmodus zorgt voor tijdelijke verlamming van het slachtoffer en een pijnprikkel. Twee pijltjes die verbonden blijven met het wapen worden afgevuurd. De pijltjes hebben weerhaakjes zodat ze vast blijven zitten in de huid of kleding van de doelpersoon. Ook als de pijltjes niet de huid van de getroffene binnendringen, maar via de kleding tot maximaal vier centimeter afstand van het lichaam komen is het wapen effectief. Er ontstaat een stroomcircuit tussen het stroomstootwapen, de pijltjes en de doelpersoon. Het wapen geeft 22  korte stroomstoten af met een hoge elektrische spanning (tot 50.000 volt) en lage stroomsterkte (ongeveer 1,3 milliampère; Ter vergelijking: een kerstboomlampje heeft 1 Ampère.). Dit zorgt, naast een sterke pijnprikkel, voor verstoring van het motorische- en sensibele zenuwstelsel gedurende een aantal seconden in het gebied tussen de beide trefpunten van de pijltjes. Deze verstoring veroorzaakt onvrijwillige samentrekkingen van spieren waardoor de getroffene tijdelijk de controle over deze spieren verliest.

De gebruiker van het wapen kan na 5 seconden de stroom opnieuw aanzetten. Het stroomstootwapen is daarmee ook een effectief middel om personen met een hoge pijntolerantie, zoals een drugsgebruiker, iemand met een ernstige psychose of een getrainde vechtsportbeoefenaar, tijdelijk uit te schaken.

Schokmodus

In deze modus, ook wel stun modus genoemd, wordt het stroomstootwapen direct tegen de huid van de persoon gehouden, wat een korte, intense pijnprikkel veroorzaakt zonder verlamming. De pijltjes met weerhaakjes worden in deze functie niet geschoten. In principe gaat dezelfde hoeveelheid stroom als bij de weerhaakjes door de doelpersoon. Hierdoor wordt pijn in de contactzone gevoeld, die kan uitstralen. Het motorisch zenuwsysteem wordt niet of nauwelijks beïnvloed, omdat het stroomcircuit maar door een klein gebied van het lichaam tussen de twee elektrodes van het stroomstootwapen loopt. Deze modus werkt dus niet verlammend maar veroorzaakt alleen sterke pijnprikkels. De schokmodus kan ook worden gebruikt om met het wapen te dreigen. Als de stroomknop van de schokmodus wordt ingedrukt op het moment dat deze niet in contact is met een persoon geeft het wapen een knetterend geluid.

Stroomcircuit

Een vergelijkbaar effect zoals in de schokmodus kan ook ontstaan wanneer na afvuren van het stroomstootwapen in de schietmodus de pijltjes relatief dicht bij elkaar contact maken met de getroffen persoon, met onderlinge afstanden beneden de 20 cm. Het verkregen stroomcircuit beïnvloedt dan een te klein gebied van het lichaam om spiergroepen te kunnen beïnvloeden. Het uitblijven van het stroomcircuit die tot verlamming moet leiden is soms ook veroorzaakt door een loslatend trefcontact van 1 of beide pijlen met het lichaam of de kleding, of omdat de kleding teveel afstand van pijl tot lichaam veroorzaakt.

Politie: Zo werkt het stroomstootwapen
Goudswaard, et al. Medische gevolgen van de inzet van stroomstootwapens. Ned Tijdschr Geneeskd. 2020;164:D4422
Scherpenzeel, et al. Gezondheidseffecten van het stroomstootwapen: een monitoringsonderzoek gericht op medische beeldvorming in de Nederlandse politiepraktijk. Utrecht: Nivel, 2025, 105 p.

Stroomstootwapen Nederlandse politie