Vraag 12: Wat is waar over ethische dilemma’s?

De familie van een patiënt met dementie vraagt om euthanasie. De naasten baseren zich op een verklaring die de patiënt heeft ingevuld voordat de dementie toesloeg. De arts vraagt zich af of zij zich wel mag baseren op zo’n verklaring en besluit een medisch ethicus te bellen.

Vraag

Wat is waar?

1. Als je het antwoord ergens op kunt zoeken, dan is het geen ethisch dilemma, maar een gebrek aan kennis.
2. Bij een ethisch dilemma zijn er twee waarden of principes met elkaar in strijd: je moet een afweging maken. Daarbij is het onvermijdelijk dat één van die twee waarden het onderspit delft.
3. Bij een ethisch dilemma is er géén keuze die recht doet aan alle waarden. Elke keuze heeft morele kosten.
4. Bij de uitwerking van een ethisch dilemma is een stappenplan gebruiken een goede strategie.

Antwoord

Alle antwoorden zijn juist. Als je het antwoord (ja, je mag op de verklaring van de patiënt afgaan, maar de meeste artsen weigeren dit) kunt opzoeken, dan is het geen dilemma. Het wordt een ethisch dilemma als je meerdere waarden tegen elkaar moet afwegen. Een voorbeeld is het beroepsgeheim versus een terreuraanslag voorkomen. Een van die waarden het gaat verliezen van de ander. Als je eruit kunt komen en beide waarden overeind houdt, dan is het geen ethisch dilemma. Bij een echt ethisch dilemma voel je het schuren omdat er uiteindelijk een voor jou belangrijke waarde het aflegt tegen de andere. Een stappenplan helpt daarbij:

1. Beschrijf de feitelijke situatie: maak de situatie helder.
2. Benoem het ethisch dilemma: welke morele waarden zijn in botsing?
3. Verken de waarden die tegenover elkaar staan: is een keuze onvermijdelijk?
4. Leg opties naast elkaar: weeg de waarden tegen elkaar af en overweeg de perspectieven van betrokkenen.
5. Maak een gemotiveerde keuze. Kies de optie met de minst ernstige morele schade.
6. Evalueer met de betrokkenen.

Meer weten?

Volg onze masterclass en leer meer over ‘Bijzondere situaties rond het levenseinde’, waarbij we onder leiding van een medisch ethicus een stappenplan zoals hierboven leren hanteren.

Heb je een medisch-juridisch dilemma of een medisch-ethisch dilemma? Dan kun je ook de artsen infolijn van de KNMG bellen. Daar is wel een KNMG-lidmaatschap voor nodig. Als NHG-lid is het lidmaatschap goedkoper.

Op de KNMG-website staat een aantal standaard situaties uitgelegd en vind je veelgestelde vragen over bijvoorbeeld het beroepsgeheim na de dood en omgaan met dossierplicht.

Euthanasiewens van patiënten met dementie