Interview – ‘Mooi om te zien hoe het gevangenisteam meewerkte’

Daniël van der Veen is overdag waarnemend huisarts bij verschillende praktijken en sinds augustus 2023 draait hij één keer per week een ANW-dienst voor medTzorg. Naar aanleiding van de 100ste medTzorg-nieuwsbrief vertelt Daniël over zijn eerste 100 diensten voor medTzorg.

“Ik zocht tijdens mijn opleiding naar een extra uitdaging. Toen ik Tim Peeters hoorde spreken tijdens het LOVAH-congres dacht ik: ‘Dit spreekt me wel aan’.”

In zijn werk krijgt Daniël vaak te maken met gedetineerden. “Het is heel anders dan de dagpraktijk of een dienst op de huisartsenpost. Je werkt met een hele andere patiëntengroep dan huisartsen gewend zijn. Het is een mooie toevoeging op het werk als huisarts.” Van der Veen draait deze diensten doordeweeks van 17:00 uur tot 8:00 uur of tijdens een 24-uursdienst in het weekend. “Huisartsenzorg in de gevangenissen geeft verschillende uitdagingen. De gedetineerden zijn vaak erg dankbaar, met uitzondering van sommige isolatie bezoeken. De samenwerking met de beveiligingsmedewerkers is ook waardevol, want die zijn vaak ook nieuwsgierig hoe iets medisch werkt. Die samenwerking en balans daartussen vind ik erg leuk.”

De eerste 100 diensten als ANW-arts

Daniël begon als AIOS bij medTzorg en leerde snel. “De grootste uitdaging in het begin was het logistieke aspect. In de gevangenis gaat het heel anders dan dat in een huisartsenpraktijk. Ik doe zelf bijvoorbeeld de triage, want er is geen doktersassistent die dat voor mij regelt. Als ik iemand met spoed naar het ziekenhuis wil laten insturen door een ambulance, dan bel ik en overleg ik met de beveiliging. Een ander voorbeeld: als ik bepaalde medicatie wil geven die door de spoedapotheek worden geleverd, hoe zorg ik er dan voor dat de medicatie toch bij de juiste patiënt terechtkomt?

Ik realiseerde me dat wij als huisartsen gewend zijn aan de vrijheid van patiënten, maar dat deze vrijheid voor een gedetineerde niet vanzelfsprekend is. Normaal gesproken vertel ik aan de patiënt waar deze op moeten letten, maar nu moet ik bij de beveiliging duidelijk maken in welke situatie ze moeten bellen. Dat is een hele andere manier van zorg leveren.”

‘Je moet stevig in je schoenen staan, vertrouwen hebben in je eigen beslissing’

In die 100 diensten kwam Daniel er ook achter wat er voor nodig is om ANW-arts te zijn binnen de gedetineerdenzorg. “Je moet stevig in je schoenen staan en medisch-inhoudelijk vertrouwen hebben in een eigen beslissing en niet oneindig twijfelen. De beslissingen zijn soms best pittig. Straal zekerheid uit naar de patiënt en de gevangenismedewerkers. Durf te zeggen: ‘We gaan het op deze manier doen’. Dat is nodig om binnen de gedetineerdenzorg te kunnen werken.”

De volgende 100 diensten als ANW-arts: consequenties voor gedetineerden

Daniël heeft een groter doel voor ogen voor de 100 diensten die volgen. “Ik wil beter weten wat kwetsbaarheid voor gedetineerden op de lange termijn betekent. Wat heeft detentie voor invloed op de gedetineerde? In de dagelijkse praktijk heb ik slechts een paar keer patiënten gesproken die aangaven: ik heb vastgezeten. Op het moment dat gedetineerden vrij zijn, zien we ze natuurlijk niet meer in de ANW-zorg. Daar gaat kennis verloren die waardevol is. Wat voor consequenties heeft het voor de ex-gedetineerde dat diegene heeft vastgezeten?

Die kennis wil ik overbrengen op het personeel in de gevangenis. Ik wil aan een gevangenisdirecteur uit kunnen leggen waarom een beslissing op korte termijn nodig lijkt, maar op lange termijn averechts werkt. Soms is de gedachte: ‘Je bent een boefje, je hebt iets gedaan wat niet mag en daarvoor moet je worden gestraft. Een straf is wellicht nodig, maar is het een straf waard als het op de lange termijn medische consequenties heeft? Als ik mensen in de isolatiecel beoordeel, zie ik dat het soms slecht is voor hun gezondheid. Het argument is dan: ‘Maar ze hebben iets gedaan wat niet mag’. Daar moet je iemand voor straffen, dat snap ik, maar het probleem ligt bij de manier waarop. Het overbrengen van die boodschap is een persoonlijke doelstelling. Ik denk dat we samen kunnen kijken naar een betere oplossing.”

‘Heel mooi om te zien hoe het gevangenisteam meewerkte aan die aanpak’

Afsluitend blikt Daniël terug op een herinnering die hem het meeste bij blijft. Hij draaide een ANW-dienst in Utrecht. De telefoon ging; het was de vrouwengevangenis. “Ik weet het nog goed, want dit werd me verteld: ‘We krijgen zo iemand die rechtstreeks vanuit de rechtbank naar de psychiatrie-afdeling moet, maar daar is geen plek. Dus ze komt naar ons en we plaatsen haar direct in isolatie. Ze krijgt dus geen enkele kans om te laten zien wat ze wel kan, en we vragen jou om de beoordeling te doen.’

Ik zag iemand die psychiatrisch behoorlijk in de war is. Het was vrijdag, dus ik wist dat ze tot maandag niet de juiste medische zorg zou krijgen, terwijl ze die wel verdient. Dat ging me erg aan het hart. Isolatie heeft een geestelijke impact, en als je daar iemand met psychiatrische problemen plaatst, maak je die persoon alleen maar zieker. Dan heb je als arts ook geen keuze, want je wilt een betere situatie bieden, maar die optie is er niet.”

Samenwerken

Daniël besloot om te doen wat hij kon. “Ik ben gaan zitten met het beveiligingspersoneel en heb gezegd dat het geen wenselijke situatie was, met als vervolgvraag: ‘Hoe kunnen we dit de komende dagen het beste aanpakken?’ Toen hebben we besloten om haar niet alle vrijheden te ontnemen, maar om te kijken hoe we het iets aangenamer voor haar konden maken.

We stonden het toe als ze wilde roken en lieten haar niet in anti-scheurkleding zitten. Op die manier probeerden we haar leed in de isolatiecel te verzachten. Iedereen had met haar te doen. Ik vond het heel mooi om te zien dat het gevangenisteam bereid was om mee te gaan in die aanpak.”

Meer Meegemaakt-verhalen

Lees meer persoonlijke verhalen van medTzorg-artsen: Meegemaakt