Casus – Feestjes met ballonnen

18 / 01 / 2023
Casussen

Vragen

Tijdens je werk in de reguliere huisartspraktijk zie je Joris, 27 jaar. Hij komt eigenlijk nooit op je spreekuur en heeft een blanco voorgeschiedenis. Joris vertelt je dat hij op feestjes af en toe een paar ballonnen lachgas gebruikt. Hij heeft gehoord dat dit schadelijk kan zijn en vraagt zich af of hij nu al verborgen schade heeft opgelopen. Verder heeft hij geen klachten.

Weet je wat de veilige norm voor lachgas gebruik is?

Miranda, een vrouw van 19 jaar die net op kamers woont komt op het spreekuur met klachten van tintelingen en gevoelloosheid in de handen en voeten. Ze vraagt zich af of dit mogelijk met lachgas-gebruik te maken heeft. Gisteravond heeft zij samen met een vriendin 3 grote cilinders lachgas gebruikt.

Weet je hoeveel “ballonnen” er in een grote cilinder lachgas zitten?
Hoeveel ballonnen hebben Miranda en haar vriendin gisteravond gebruikt?
Wat veroorzaakt haar neuropathische klachten en wat is daarbij de behandeling?

Miranda is verbaasd over de heftige effecten. Ze vraagt: “Lachgas wordt toch ook in het ziekenhuis toegepast als verdoving, dan kan het toch niet zo schadelijk zijn?”

Wat is het verschil tussen ‘medisch lachgas’ in de zorg en het gebruik van Miranda?

Je geeft haar uitleg en exploreert of er nog meer vragen en onzekerheden over lachgas en eventuele klachten door het gebruik bij haar zijn. Bij navraag blijkt Miranda ook nare brandwonden te hebben aan de binnenzijde van haar beide bovenbenen.

Kun je verklaren hoe deze brandwonden samenhangen met haar lachgasgebruik?

Antwoorden

1. Weet je wat de veilige norm voor lachgas gebruik is?

Bij ‘doorsnee’ recreatief gebruik van lachgas in Nederland (minder dan 10 ballonnen maandelijks of minder frequent), worden geen tot zeer minimale gezondheidseffecten verwacht. Dit wil echter niet zeggen dat lachgasgebruik veilig is. Er is geen veilige onder- of bovengrens vast te stellen. (In Nederland gebruikt 86% van de lachgasgebruikers minder dan 10 ballonnen per gelegenheid, rond de 91% van de lachgasgebruikers gebruikt dit maandelijks of minder frequent; zie drugsinfoteam.nl/drugsinfo/lachgas).

2. Weet je hoeveel “ballonnen” er in een grote cilinder lachgas zitten?

Een grote cilinder is 2 liter met 200 bar druk erop; 2 liter x 200 bar = 400 liter lachgas, wat overeenkomt met ongeveer 100 ballonnen. (Eén lachgasballon bevat ongeveer 8 gram distikstofmonoxide (N2O), wat overeenkomt met ruim 4 liter lachgas onder atmosferische druk; zie drugsinfoteam.nl/drugsinfo/lachgas)

3. Hoeveel ballonnen hebben Miranda en haar vriendin gisteravond gebruikt?

Zij hadden 3 cilinders, dat komt overeen met 1200 liter. Dus zij gebruikten 600 liter per persoon, dit komt overeen met ongeveer 150 ballonnen.

4. Wat veroorzaakt haar neuropathische klachten en wat is daarbij de behandeling?

N2O inactiveert vitamine B12, wat leidt tot functionele vitamine B12 deficiëntie (het vitamine B12 is nog wel aantoonbaar, maar werkt niet goed meer). N2O oxideert het kobalt ion van vitamine B12 waardoor dit zijn co-enzymfunctie in de synthese van o.a. myeline verliest. Dit leidt in eerste instantie tot tintelingen in de vingers en kan uiteindelijk tot perifere neuropathie en macrocytaire anemie leiden. Mensen die vegetarisch of veganistisch eten lopen extra risico vanwege hun voedingspatroon (minder vlees, vis, zuivel en eieren waardoor een laag vitamine B12 gehalte). Neurologen melden dat bij vroege opsporing de schade meestal behandelbaar is met vitaminesupplementen. Denk aan injecties met vitamine B12 (hydroxocobalamine) IM. Uiteraard moet het lachgasgebruik ook per direct gestaakt.

5. Wat is het verschil tussen ‘medisch lachgas’ in de zorg en het gebruik van Miranda?

Lachgas blokkeert de glutamaatreceptor in de hersenen, waardoor de waarneming verandert. Het effect houdt enkele minuten aan. Het kan gebruikt worden als verdovingsmiddel bij operaties en als roesmiddel (zoals Miranda het gebruikt). Er is een verschil tussen de gassen voor deze twee toepassingen. Het lachgas voor medicinaal gebruik wordt vermengd met pure zuurstof. Hierbij treden wel de dissociatieve effecten van lachgas op, maar niet de hypoxische effecten; het ‘spacen’ of ‘out gaan’ wat recreatieve gebruikers zoeken in het middel. Het lachgas dat Miranda uit de cilinders haalt is niet vermengd met zuurstof en is voor industrieel gebruik bestemd (niet voor menselijke consumptie gekeurd).

6. Kun je verklaren hoe deze brandwonden samenhangen met haar lachgas gebruik?

Het gas wordt vanuit de cilinders in ballonnen gespoten. Bij het vullen van ballonnen klemt de gebruiker vaak de cilinder tussen zijn/haar benen. Het gas wat uitzet, koelt af waarbij de buitenzijde van de cilinder zo koud wordt dat er bevriezingsverschijnselen (vries verwondingen) kunnen ontstaan, die overeen kunnen komen met 2^e en 3^e graads brandwonden.

Literatuur

van Amsterdam J, Nabben T, van den Brink W. Recreational nitrous oxide use: Prevalence and risks. Regulatory Toxicology and Pharmacology. 2015, 73(3), 790-796.
Van Goor, M. 2018. Factsheet Lachgas (AF1384) Trimbos Instituut, Utrecht. Available at: https://medtzorg.nl/wp-content/uploads/2024/06/fff0f1ee-c774-4ed0-adbb-b63493d6450f.pdf

Nabben T, Van der Pol P, Korf DJ. 2017. Roes met een luchtje. Gebruik, gebruikers en markt van Lachgas. Amsterdam: Rozenberg Publishers.

Van Laar MW, Cruts AAN, Van Miltenburg CJA et al. Nationale Drug Monitor Jaarbericht 2019. Trimbos Instituut. Available at: https://www.trimbos.nl/docs/2611d773-620a-45af-a9e5- c27a7e6688e4.pdf

www.drugsinfoteam.nl/drugsinfo/lachgas