Uitdagingen bij een Licht Verstandelijke Beperking

Vrouw – 22 jaar – woont in begeleid wonen huis en heeft een afspraak op het reguliere spreekuur
“Ik weet niet waarom ik een afspraak heb. Ik moest hierheen van de leiding.”

Man – 53 jaar – je ziet hem voor het eerst op het spreekuur in de PI
“De vorige dokter heeft mijn pillen afgepakt. Kan u zorgen dat ik ze weer krijg?”

Man – 38 jaar – kom je tegen bij arrestantenzorg
“Nadat ik op straat ben beland heb ik steeds meer last van deze plek hier in mijn lies. Het wordt steeds roder, dikker en pijnlijker. Zo kan ik hier toch niet blijven?”

Zomaar een greep uit wat quotes uit de dagelijkse praktijk. Kwetsbaarheid is overal. Er zijn groepen mensen in onze maatschappij die kwetsbaarder zijn dan anderen. Eén van deze groepen betreft mensen met een licht verstandelijke beperking.

Wat is een Licht Verstandelijke Beperking?

LVB is de afkorting voor licht verstandelijke beperking. De beperking zit in de cognitieve ontwikkeling en de adaptieve vaardigheden ook wel sociaal aanpassingsvermogen genoemd. Het is dus meer dan alleen het hebben van een lagere intelligentie. Een ‘losse’ IQ-score geeft onvoldoende informatie, ook de inschatting van het sociale aanpassingsvermogen is belangrijk om te bepalen welke zorg nodig is. De IQ-score van een persoon met een LVB zit vaak tussen 50-70. Ook zwakbegaafden met een score tussen de 70-85 kunnen bijkomende problematiek hebben waardoor ze dezelfde zorg nodig hebben als een persoon met LVB.

Hoe vaak komt een Licht Verstandelijke Beperking voor?

In Nederland gaat het om ongeveer 1,1 miljoen mensen. De exacte cijfers zijn niet bekend. LVB is vaak niet zichtbaar. En het IQ wordt niet standaard bij iedereen gemeten. Daarnaast doen veel mensen met LVB hun best om hun beperkte verstandelijke vermogen te verhullen. Vaak hebben ze geleerd zich ‘streetwise’ te gedragen. En als mensen geen hulpvraag hebben, bijvoorbeeld door een goed sociaal netwerk, wordt LVB niet altijd herkend.

Als medTzorg-arts heb je meer kans dat je patiënten tegenkomt die een LVB hebben. Denk hierbij niet alleen aan de patiënten van de arts VG (instellingen en begeleid wonen) maar ook aan de arrestantenzorg en mensen die je ziet tijdens de zorg in detentie.

Komt LVB vaak voor bij mensen die dak- en thuisloos raken?

In 2014 is er onderzoek gedaan naar de prevalentie van mensen met een IQ <70 onder daklozen. In dit onderzoek zijn 387 daklozen uit Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht meerdere keren geïnterviewd met vragenlijsten waarin ook een screeningsinstrument voor LVB werd gebruikt. De onderzoekers vonden in deze groep 114 mensen met vermoedelijk LVB (29,5%). Dat percentage ligt een stuk hoger dan in de algemene bevolking. (van straaten 2014).

Komt LVB vaak voor bij mensen in detentie?

De mensen met LVB zijn extra kwetsbaar voor ontwikkeling van crimineel gedrag, bijvoorbeeld door niet goed kunnen inschatten van risico’s, minder zelfcontrole of overvraging. Ook kunnen mensen met LVB ‘makkelijke slachtoffers’ zijn. Denk aan ‘geldezels’ of drugskoeriers voor criminele bendes. Er is dan sprake van criminele uitbuiting.

Er wordt geschat dat 30-40% van de gedetineerden een LVB heeft. Screening geeft mogelijk wel een vertekend beeld omdat dit vaak plaatsvindt vlak na opname of binnenkomst, wat een stressvolle periode kan zijn. Er zijn ook veel mensen die de vragenlijst niet of niet goed invullen. Zij vinden bijvoorbeeld dat het een domme vragenlijst is of weigeren vanwege angst om door de mand te vallen.

Hoe kun je mensen screenen op LVB?

Er zijn verschillende screeningsinstrumenten voor professionals, zoals voor intern begeleiders op scholen. Maar screeningsinstrumenten zijn ook in andere settings te gebruiken, zoals in de dak- en thuislozenzorg, bij politie en justitie. Hier kan de screener voor intelligentie en licht verstandelijke beperking (SCIL) worden ingezet. De SCIL is een vragenlijst. Er bestaan 2 versies; 14-17 jaar en vanaf 18 jaar. De SCIL bestaat uit 14 vragen die in ongeveer een kwartier kunnen worden ingevuld. Voorbeelden van de vragen zijn: Als u €6,95 moet afrekenen bij de supermarkt, hoeveel krijgt u dan terug als u €10 geeft? En: Wat betekent ‘de appel valt niet ver van de boom’.

Wil je meer hierover weten of heb je vragen? 

In de spreekkamer kan er miscommunicatie ontstaan als je de beperking niet herkent en de patiënt jou niet begrijpt. Wil je meer over LVB weten? medTzorg biedt een geaccrediteerde scholing over dit onderwerp aan op 14 maart 2024 in Zwolle: “Herken een licht verstandelijke beperking”. Deze scholing wordt gegeven door een arts VG en gedragswetenschapper. Het is een interactieve scholing en er is ruimte voor al je vragen over dit onderwerp. Schrijf je in via deze link.

Wil je meer weten over onze scholingen, bekijk deze pagina.

*Bron: kenniscentrumlvb.nl