Casus – Minderjarigen: jeugdinstelling en politiecel

Als de belangen van politie of groepsleiding strijdig zijn met de belangen van het kind, voor wie kiezen we dan eigenlijk?
Waar baseer je die keuze op?
Wat is de visie van medTzorg op de zorg voor minderjarigen?
Onderstaande (fictieve!) casus helpt jullie onze richtlijn kennen.

Situatie

Als huisarts leg je een spreekuur af in een instelling voor jeugdigen.

De 14-jarige A. staat op je spreekuur. Hij zit niet in je wachtkamer, maar komt vloekend en tierend tussen twee groepsleiders binnen . Als je de deur van de spreekkamer opendoet zie je nog net dat één van de begeleiders A. een stevige draai om de oren geeft : “dat zal je leren om voortaan normaal te doen”.

Je haalt A. maar snel naar binnen. Het blijkt dat hij op je spreekuur is gezet omdat hij al twee weken geen ontlasting heeft gehad en slecht eet. Zijn mentor maakt zich zorgen. Tegen jou scheldt hij niet. Hij is stil en eerder timide, je moet de antwoorden uit hem trekken.

Bij het lichamelijk onderzoek valt je op dat hij veel blauwe plekken heeft. Hij heeft een aantal blauwe plekken op beide knieën en scheenbenen, die variëren in kleur. Bij onderzoek van zijn buik valt je op dat hij ook blauwe plekken heeft in de mid-axillairlijn in beide flanken. A. zegt dat het allemaal van het voetballen komt. Bij het buikonderzoek vind je verder niks afwijkends. Je schrijft movicolon voor en bestelt hem na een week op je spreekuur terug. De casus blijft je bij en ’s middags zit je er nog over na te denken.

1. Wat vind je van het handelen van de groepsleider? Waar baseer je dat op?
2. Wat vind je van het aangetroffen letsel? Verdacht of niet verdacht? Waarom?
3. Onderneem je hier actie op? Waarom wel, waarom niet?
4. Welke oplossingen geeft de KNMG richtlijn kindermishandeling?

De volgende avond heb je dienst voor het cellencomplex van de politie. De arrestantenbegeleider belt je, de 15-jarige jongen B. is aangehouden en ingesloten. “Je weet wel, weer zo’n schoffie, we hebben hem al vaker gehad. Z’n broer zit in de top-600 en hij is ook hard op weg. Hij heeft geen enge ziektes hoor dokter, je hoeft niet te komen”. Gaat het dan verder wel goed met hem ? “Ja, nou zien we krokodillentranen en wil ‘ie zijn vader zien – kannie lang wachten, voorlopig zit ‘ie effe binnen bij ons”

5. Ga je naar de politiecel voor een visite ? Waarom wel, waarom niet?
6. Wat is het standpunt van medTzorg hierover ? Weet je wat er van je verwacht wordt als arts?
7. Wat vind je van de krokodillentranen ? En van de vraag om zijn vader ? Welke rechten heeft B eigenlijk?

Zes dagen later heb je weer dienst voor het cellencomplex. Je wordt geroepen om een zieke alcoholist te beoordelen. Tot je verbazing je de 15-jarige B, die net even een sigaretje aan het roken is met de arrestantenbegeleider. Zit die hier nou nog steeds?

8. Hoe lang mag een kind eigenlijk in een politiecel zitten?
9. Hoe ga je hier als arts mee om ? Zie je hier een rol voor jezelf weggelegd?
10. Weet je wat FMMU/medTzorg van je verwacht?

Uitwerking casus

1. De klap van de groepsleider is niet acceptabel. Ook pedagogisch slaan is in Nederland verboden en wordt gezien als kindermishandeling. Ook geeft de groepsleider zo een bijzonder slecht voorbeeld.
2. De blauwe plekken op de benen zijn niet a priori verdacht. Ze kunnen heel goed bij sport passen zoals de jongen beweert. Anders is het voor de letsels in de beide flanken. Er is eigenlijk geen goed ongevals-mechanisme te bedenken waarmee dit letsel verklaard kan worden. Bij sportletsel past het zeker niet. Je kunt je misschien wel iets voorstellen bij vuistslagen in de flanken. Of bij een op de grond liggende jongen, die met zijn opgeheven handen zijn hoofd beschermd terwijl hij in de flanken wordt geschopt. Dit letsel is a priori verdacht. In de Richtlijn Minderjarigen is uitgebreide informatie opgenomen over het herkennen van verdacht letsel !  Goede documentatie is belangrijk. Gebruik hiervoor in elk geval SPUTOVAMO en een goede letselbeschrijving, maak foto’s als het enigszins kan. Multidisciplinaire centra voor kindermishandeling (MDCK) of de Forensische Poli Kindermishandeling kunnen je helpen met een adequate objectieve beoordeling.
   
3. Zowel het verdachte letsel als de onveiligheid in zijn leefomgeving (klap van begeleider) moet een alarmgevoel bij je oproepen. Je moet hier zeker actie op ondernemen. Realiseer je dat het kind niet alleen kwetsbaar is vanwege zijn leeftijd, maar ook nog vanwege de setting : een instelling, geen ouders paraat. Daarbij : het kind had waarschijnlijk al een tevoren bestaande kwetsbaarheid (handicap, gedragsproblemen, sociale problemen) waardoor hij überhaupt in deze instelling is beland. Realiseer je dus dat je met een uiterst kwetsbare patiënt te maken hebt.
4. De KNMG richtlijn kindermishandeling geeft je de mogelijkheid om ófwel te melden, ófwel zelf actie te ondernemen om het gevaar af te wenden. Je moet dan wel monitoren of het gevaar ook daadwerkelijk is afgewend.
5. Ja, je legt altijd een visite af. Zie ook 6. In de Richtlijn wordt uitgebreid onderbouwd waarom.
6. medTzorg heeft als standpunt dat bij elke ingesloten minderjarige een visite van de arts moet volgen. Het kind is in éérste instantie patiënt, en daarna pas verdachte. We onderschrijven het internationale verdrag voor de rechten van het kind (IRVK) , en het oordeel van de kinderombudsman, die stellen dat insluiting voor een minderjarige alleen als uiterste maatregel mag worden toegepast. Er moet een uiterste inspanning worden gedaan om alternatieven voor de insluiting in politiecellen te vinden.
7. Het is nog maar de vraag of het krokodillentranen zijn. Zakelijk gezien is de informatie : minderjarige huilt, en vraagt om zijn ouders. Dit is een alarmsignaal voor het welzijn van het kind en een trigger voor een visite. IRVK, kinderombudsman en RSJ zeggen allemaal dat belang van de jeugdige voorop moet staan, en dat er voldoende mogelijkheid moet zijn voor ondersteuning door en contact met de ouders. Wij onderschrijven dit !! We streven er naar om elk ingesloten kind binnen 3 uur door een arts beoordeeld te hebben, ook als er geen alarmsignalen zijn. In de richtlijn is onderstaand schema voor handelen bij een ingesloten minderjarige uitgebreider onderbouwd:
8. Helaas mag een minderjarige best lang in een politiecel worden vastgehouden. Onderstaand schema geeft je een indruk. In de Richtlijn Minderjarigen wordt dit verder toegelicht!
   
9. Realiseer je dat detentie (ook korte detentie) schade kan toebrengen aan het kind, en dat deze schade lang niet altijd opweegt tegen het opsporingsbelang. In de richtlijn wordt dit verder toegelicht.
   Kort weergegeven is de visie van medTzorg: medTzorg onderschrijft de Internationale Verklaring voor de Rechten van het kind. Hieruit volgt dat elke minderjarige die in contact komt met politie/justitie in éérste instantie als kind gezien en behandeld dient te worden. Er moet rekening gehouden worden met de basisbehoeften van dit kind, afgestemd op leeftijd en bevattingsvermogen. De artsen leveren medische zorg en hebben geen rol in het opsporingsproces : hun opdracht is om te adviseren naar gelang de behoeften en kwetsbaarheden van het betrokken kind, ongeacht de aard en de ernst van het delict.
   “ Voor jou als arts is dus zeker een rol weggelegd. Zoek actief contact met de (hulp)officier van justitie en stel kritische vragen. Benadruk jouw professionele standaard en je verantwoordelijkheid voor de gezondheid voor de minderjarige. Detentie geeft gezondheidsschade, dus als arts die verantwoordelijk is voor de gezondheid van de minderjarige moet je in principe tégen deze detentie adviseren! Vraag dóór : Is er nagedacht over alternatieven voor detentie ? Wat zijn de argumenten van de officier om het kind in de cel te houden ? Dit zoeken naar alternatieven móet namelijk wel, maar wordt vaak uit gemakzucht overgeslagen. (Europees Verdrag Rechten vd Kind / ombudsman zeggen dwingend dat detentie uiterste maatregel is en alternatieven overwogen moeten worden). Overnachten in een gesloten jeugdzorg-instelling, overnachten bij de ouders en door de ouders volgende dag terug laten brengen voor verhoor, elektronische detentie… zijn allemaal mogelijkheden waar een (h)OvJ voor kan kiezen, maar die vanwege kosten/tijdsgebrek/praktische bezwaren vaak niet reëel onderzocht worden. Door als arts jouw kritische vragen te stellen kweek je ook bij de ketenpartner het bewustzijn dat minderjarigen insluiten gezondheidsschade geeft en dat alternatieven actief overwogen moeten worden”
10. Zie ook 9. Kijk naar de behoeften en kwetsbaarheden van het kind, adviseer ongevraagd en adviseer zoveel mogelijk richting alternatieve mogelijkheden voor detentie (zie richtlijn). Het opsluiten in een politiecel moet echt een uiterste maatregel zijn en er moet actief gezocht zijn naar alternatieven.

medTzorg heeft een richtlijn voor de zorg aan de  minderjarigen die bij ons in beeld komen. De setting kan variëren van politiecellen tot instellingen voor langdurige zorg tot vreemdelingendetentie.