Vraag 10: Wat verklaart plotselinge versuffing bij psychiatrische patiënt?

Je wordt gevraagd visite te rijden omdat een bewoner van een psychiatrische inrichting plotseling sterk versuft is, wankelend loopt en kwijlt.

Anamnese

De patiënt is kortgeleden, op aanraden van zijn huisarts, gestopt met roken. Hij is al jarenlang stabiel op clozapine en vertoonde geen psychotische verschijnselen meer. De verpleging is verbaasd over deze plotselinge achteruitgang en vermoedt een lichamelijke oorzaak, mogelijk een delier.

Bij lichamelijk onderzoek tref je een versufte patiënt aan die onverstaanbaar spreekt, een breed basisch gangspoor heeft en last heeft van tachycardie. Hij kwijlt aanzienlijk en heeft geen koorts. Onderzoek van mond, keel en longen toont geen afwijkingen.

Vraag

Wat is de meest waarschijnlijke oorzaak van zijn achteruitgang?

• 1. CVA
• 2. Meningitis met delier
• 3. Te hoge clozapinespiegel
• 4. Pneumonie met delier

Antwoord

Goede antwoord: 3. Te hoge clozapinespiegel

Het is begrijpelijk om bij een versufte man met ataxie en dysartrie te denken aan een organische oorzaak zoals een CVA (zeker bij een roker) of aan een neurologische infectie zoals meningitis. Maar de combinatie van deze symptomen, samen met speekselvloed én de recente poging tot stoppen met roken, moet je op het spoor zetten van een verhoogde clozapinespiegel. Overigens kunnen ook infecties als primaire oorzaak de clozapinespiegel verhogen.

Roken en clozapine: een belangrijk verband

Het verband tussen roken en de clozapinespiegel is van groot belang voor mensen die dit medicijn gebruiken. Roken beïnvloedt namelijk hoe snel clozapine in het lichaam wordt afgebroken.

Hoe werkt het precies?

Sigarettenrook bevat poly-aromatische koolwaterstoffen (PAK’s) die het leverenzym CYP1A2 activeren. Dit enzym breekt clozapine sneller af, waardoor de bloedspiegel daalt. Stoppen met roken heeft het tegenovergestelde effect: de clozapinespiegel kan dan met 40 tot 50% stijgen. Lees meer in de richtlijn over clozapine- en lithiumgebruikers.

Klinisch beeld bij verhoogde clozapinespiegel

Milde tot matige intoxicatie:

• Extreme speekselvloed, gestoorde slikreflex
• Dysartrie, ataxie, evenwichtsstoornissen
• Sedatie, aandachtsstoornis
• Tachycardie

Ernstige intoxicatieverschijnselen:

• Sedatie, lethargie
• Hypotensie, coma, acute dood
• Delier, hallucinaties, desoriëntatie, agitatie, verwardheid
• Convulsies, tremor, fasciculaties, myoclonus, hypo-/areflexie
• ECG-afwijkingen (verlengde QTc-tijd), (sinus)tachycardie, myocarditis
• Acuut leverfalen
• Erosieve hemorragische gastritis

medTzorg congres over psychiatrie

Gaat je interesse in de psychiatrie verder dan deze vraag? Tijdens het medTzorg congres ‘Uit de war’ op 14 november 2025 staat herkennen en handelen bij psychische problematiek centraal.